Κλινικό παράδειγμα

Κλινικό παράδειγμα

(από Βεντουράτου, Δ.: Εισαγωγή στην Τραυματοθεραπεία με τη μέθοδο EMDR. 2009), εκδ. ΠΕΔΙΟ.

Ακολουθεί ένα κλινικό περιστατικό με στόχο την πρακτική παρουσίαση των οκτώ βημάτων του θεραπευτικού πρωτοκόλλου του EMDR, καθώς και την ένταξή της σε μια μακρόχρονη ψυχοθεραπευτική διαδικασία.

Iστορικό και θεραπευτικός προγραμματισμός
(EMDR 1ο και 2ο βήμα)

Ο θεραπευόμενος, κύριος Π., 49 ετών, αναζήτησε ψυχοθεραπευτική βοήθεια πριν από 6 μήνες. Η αφορμή ήταν διαταραχές ύπνου, καταθλιπτική διάθεση και αίσθηση ανεπάρκειας. Τα συμπτώματα αυτά συνδέονταν με τη μεταβολή της ζωής και της εργασίας του. Είναι Γερμανός, παντρεμένος με Ελληνίδα και έχουν ένα παιδί. Πριν από δύο χρόνια αποφάσισε με τη γυναίκα του να μετακομίσουν από τη Γερμανία, όπου διέμεναν, στην Ελλάδα. Ο κύριος Π. βρήκε δουλειά σε μια θυγατρική, έδρα μεγάλης γερμανικής εταιρίας στην Αθήνα. Η αλλαγή αυτή αποδείχθηκε πιο δύσκολη για τον κύριο Π. απ’ ό,τι νόμιζε: στην αρχή υπέφερε από ένα είδος «πολιτισμικού σοκ» (όπως έλεγε) και επέκρινε τα πάντα. Με τον καιρό όμως άρχισε να αμφιβάλλει όλο και περισσότερο για τον εαυτό του: παρά τις προσπάθειές του να μάθει ελληνικά, συνεννοούνταν με μεγάλη δυσκολία και ένιωθε, κυρίως όταν βρισκόταν με ελληνόφωνη παρέα ή στη μεγάλη οικογένεια της γυναίκας του, χαμένος και απομονωμένος. Στον εργασιακό χώρο δεν μπορούσε να υλοποιήσει τις απόψεις του με επιτυχία. Σε αυτά προστέθηκαν και κάποιες οικονομικές δυσκολίες.

Από το ιστορικό μαθαίνουμε ότι ήταν το τρίτο παιδί στην οικογένεια προέλευσής του. Οι γονείς του ήταν αρκετά μεγάλοι όταν τον απέκτησαν (60 ο πατέρας, 43 η μητέρα), με αποτέλεσμα να μην έχουν αρκετή ενέργεια και όρεξη να ασχοληθούν και με αυτό το παιδί που ήρθε απρόσμενα. Η μητέρα του μάλιστα, είχε ομολογήσει ότι προσπάθησε με διάφορους τρόπους να διακόψει την κύηση. Ως βρέφος, πέρασε αρκετά διαστήματα στο νοσοκομείο, αρχικά λόγω στένωσης του πυλωρού και στη συνέχεια εξαιτίας σοβαρής οστρακιάς. Αργότερα, ως μικρό παιδί, αρρώσταινε συχνά. Ο πατέρας του πέθανε, όταν ο ίδιος ήταν 18 ετών, κι έτσι ο κύριος Π. υποχρεώθηκε από πολύ νωρίς να φροντίσει για την επιβίωσή του και υπέφερε γι’ αυτό τον λόγο από άγχος. Παρ’ όλα αυτά, ολοκλήρωσε τις πανεπιστημιακές σπουδές στην Πληροφορική και είχε μια επιτυχημένη σταδιοδρομία στη Γερμανία – τα τελευταία χρόνια μάλιστα κατείχε αποκλειστικά διευθυντικές θέσεις. Όταν εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα, τον επιβάρυνε ιδιαίτερα η απώλεια της αναγνώρισης που είχε στη χώρα του ως επιστήμονα και κορυφαίου στελέχους επιχείρησης.

Στις εβδομαδιαίες ψυχοθεραπευτικές συναντήσεις διερεύνησε τα αίτια του «Burn out» του (όπως το ονόμαζε ο ίδιος), κατάφερε να επαναφέρει την αυτοεκτίμησή του και να ανακαλύψει νέους τρόπους αντιμετώπισης και προσαρμογής στη νέα πραγματικότητά του. Έμαθε να οριοθετείται καλύτερα απέναντι στους Έλληνες συγγενείς της γυναίκας του, τους οποίους ένιωθε αρκετές φορές να παρεμβαίνουν υπερβολικά στη ζωή της οικογένειάς του. Δραστηριοποιήθηκε ώστε να διευρύνει τον κύκλο γνωριμιών του στην Αθήνα και να αποκτήσει φίλους. Κατ’ αυτό τον τρόπο βελτίωσε και τη σχέση του με τη γυναίκα του, από την οποία ένιωθε, πριν ξεκινήσει τη θεραπεία, απόρριψη και εγκατάλειψη. Όλα τα παραπάνω, καθώς και η εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης βοήθησαν στην υποχώρηση της αϋπνίας.

Σε μια συνεδρία, 6 μήνες αργότερα από την έναρξη της θεραπείας, εξέφρασε δυσαρέσκεια γιατί από τότε που μετακόμισε στην Αθήνα, έχει σταματήσει να τρέχει, ενώ αυτό τον βοηθούσε πολύ στο παρελθόν στην καταπολέμηση του άγχους και του έδινε την αίσθηση της ευεξίας. Αυτό το απέδωσε στην ύπαρξη πολλών αδέσποτων σκύλων στο απομονωμένο προάστιο όπου διέμενε. Ο φόβος του μήπως συναντήσει κάποιο σκύλο τον έκανε να αποφεύγει να κυκλοφορεί πεζός ή να ξαναρχίσει το τρέξιμο. Η διερεύνηση αυτών των φόβων δημιούργησε την εντύπωση ότι ήταν μάλλον υπερβολικοί: ακόμα και ένας φιλικός ελεύθερος σκύλος ή ένα μακρινό γάβγισμα του προκαλούσε έντονο φόβο και ταχυκαρδία όταν κυκλοφορούσε πεζός. Ο θεραπευόμενος θυμόταν ότι ως παιδί ένιωθε ιδιαίτερο φόβο για τους σκύλους, ως ενήλικος όμως το είχε σχεδόν ξεχάσει. Στη Γερμανία όπου έμενε μέχρι πρόσφατα, δεν υπάρχουν αδέσποτοι σκύλοι, ενώ οι ιδιοκτήτες σκύλων είναι υποχρεωμένοι να τους φορούν λουρί και πολλές φορές και φίμωτρο. Γι αυτό δεν είχε έρθει αντιμέτωπος με τη φοβία του για πολλά χρόνια, ακόμα και όταν ξεκίνησε το τρέξιμο στη χώρα του. Τώρα απέφευγε, εξαιτίας της φοβίας του για τους σκύλους, να ξεκινήσει και πάλι το αγαπημένο του άθλημα. Του πρότεινα να δουλέψουμε επάνω στη φοβία του με τη μέθοδο EMDR, κι εκείνος δέχθηκε, με την ελπίδα να μπορέσει το συντομότερο δυνατόν να αρχίσει πάλι το τρέξιμο. Η ψυχική του κατάσταση ήταν εν τω μεταξύ, σε γενικές γραμμές, σταθερή.

Συνεδρία ΕMDR (3ο-7ο βήμα)

Στη συνεδρία που παραθέτουμε στη συνέχεια έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ακριβή εφαρμογή της μεθόδου κατά τη Shapiro.

Αφού εξήγησα στον κύριο Π. πώς λειτουργεί η μέθοδος EMDR και ποια είναι η διαδικασία που θα ακολουθούσαμε, επέλεξε τη χρήση του οπτικού διεστιακού ερεθίσματος (να παρακολουθεί, δηλαδή, με τα μάτια του την παλίνδρομη κίνηση του χεριού μου), καθώς και την απόσταση με την οποία ένιωθε πιο άνετα. Του επισήμανα ότι, αν ένιωθε ανά πάσα στιγμή πως η φόρτιση ήταν παραπάνω απ’ ό,τι μπορούσε να διαχειριστεί, θα διέκοπτε τη διαδικασία χρησιμοποιώντας μια συμφωνημένη κίνηση (το «σήμα του ΣΤΟΠ»), δηλαδή σηκώνοντας την παλάμη του χεριού του. Προτού ξεκινήσουμε, του ζήτησα να θυμηθεί την εικόνα που είχε επιλέξει ως «Ασφαλή Τόπο» (βλ. Παράρτημα): Την εικόνα όπου ο ίδιος βρίσκεται σε μια ψηλή βουνοκορφή και βλέπει πανοραμικά όλη τη γύρω περιοχή. Εκεί νιώθει ασφαλής και ήρεμος. Ακολουθεί απόσπασμα από τη συνεδρία EMDR, από τη φάση της αξιολόγησης ως την ολοκλήρωση της επεξεργασίας.

Αξιολόγηση

Θ.: Κατ’ αρχάς θα σας θέσω μερικά ερωτήματα, ώστε να εντοπίσουμε μια κατάλληλη ανάμνηση, πάνω στην οποία θα δουλέψουμε σήμερα. Το γενικό θέμα είναι ο φόβος για τους σκύλους. Υπάρχουν αναμνήσεις, ενδεχομένως κάποια τραυματικά βιώματα, όπου ίσως ένας σκύλος σας επιτέθηκε;

Κ. Π.: Υπάρχει μια σκηνή, που είναι ακόμα πολύ ζωντανή. Ήμουν 7-8 ετών, διέσχιζα με τον αδελφό μου το δάσος και ξαφνικά συναντήσαμε ένα ζευγάρι που πήγαινε βόλτα με το λυκόσκυλό του, το οποίο ήταν ελεύθερο. Πάντοτε φοβόμουν τους σκύλους. Αμέσως αναζήτησα ένα δέντρο, αλλά ενώ υπήρχαν πολλά, σχεδόν κανένα δεν ήταν κατάλληλο για να σκαρφαλώσω. Είδα τον σκύλο να τρέχει προς το μέρος μου. Ο αδελφός μου βρήκε ένα δέντρο με χαμηλά κλαδιά, αλλά ήταν τόσο αργός, ώστε δεν πρόλαβα να ανεβώ κι εγώ. Ο σκύλος μού χίμηξε και με δάγκωσε… αυτή είναι η κυρίως σκηνή, την οποία θυμάμαι ακόμα με κάθε λεπτομέρεια. Υπάρχουν κι άλλες αναμνήσεις, μεταγενέστερες… κάθε φορά που βλέπω ένα λυτό σκύλο παθαίνω πανικό… και φυσικά οι σκύλοι το διαισθάνονται, με προσέχουν, εγώ με τη σειρά μου βλέπω ότι με κοιτάζουν…

Θ.: Είναι η πιο πρώιμη ανάμνηση που έχετε από μια αρνητική εμπειρία με σκύλους ή υπάρχει και κάποια προγενέστερη; Πότε φοβηθήκατε για πρώτη φορά ένα σκύλο;

Κ.Π.: Δύσκολο να το πω αυτό… μάλλον ανέκαθεν… έχω εικόνες που δεν μπορώ να πω ξεκάθαρα από πού προέρχονται – από αδέσποτους σκύλους, ή θυμάμαι να πηγαίνουμε βόλτα με τους γονείς μου, να βλέπω ένα σκύλο, να κρύβομαι πίσω τους… Και ο σκύλος φυσικά θα κυνηγήσει ακριβώς αυτόν που φοβάται… ήμουν απροστάτευτος. Και αυτό που γνωρίζω από διηγήσεις της μητέρας μου, είναι ότι όταν ήμουν μωρό στην κούνια, λίγων μηνών, με δάγκωσε ένας σκύλος στο πρόσωπο… αλλά δεν έχω καμιά ανάμνηση από αυτό. Δεν χρειάστηκε να με πάνε στο νοσοκομείο, αλλά απ’ ό,τι λέει η μητέρα μου, με δάγκωσε στο μάγουλο…

Θ.: Δηλαδή η πιο πρώιμη και ξεκάθαρη ανάμνηση που έχετε εσείς ο ίδιος είναι αυτή που είστε 7-8 ετών, μαζί με τον αδελφό σας…

Κ.Π.: Ναι, αυτό έγινε κατά τη διάρκεια των διακοπών μας στο Τιρόλο.

Θ.: Εντάξει. Θα πρότεινα λοιπόν να επεξεργαστούμε σήμερα αυτή την ανάμνηση.

(Ο θεραπευόμενος γνέφει καταφατικά.)

Θ.: Όταν φέρνετε τώρα στο νου σας αυτό το περιστατικό, ποια είναι η χειρότερη στιγμή της ανάμνησης – η χειρότερη εικόνα που σας έρχεται στο νου;

Κ.Π.: Η στιγμή που ο σκύλος μού ορμάει και δεν έχω ελπίδα διαφυγής! Η στιγμή που τον βλέπω να τρέχει προς το μέρος μου και ψάχνω να βρω μέρος να σωθώ, κάπου να σκαρφαλώσω, αλλά δεν βλέπω τίποτε κατάλληλο. Όλο δέντρα χωρίς χαμηλά κλαδιά, και το μοναδικό που θα μπορούσα να σκαρφαλώσω το είχε ήδη πιάσει ο αδελφός μου, ο οποίος επίσης φοβόταν τους σκύλους, όχι όμως τόσο πολύ όσο εγώ. Το βάζω λοιπόν στα πόδια και αντιλαμβάνομαι ότι με κυνηγάει. Και τότε νιώθω αυτό το δάγκωμα…

Θ.:Εντάξει. Όταν εστιάζεστε σε αυτή τη στιγμή, ποιες αρνητικές σκέψεις κάνετε για τον εαυτό σας;

Κ.Π.: «Δειλός…»

Θ.: «Είμαι δειλός»;

Κ.Π.: «Είμαι δειλός, φοβάμαι ένα σκύλο, πανικοβάλλομαι εξαιτίας ενός σκύλου!» «Είμαι δειλός».

Θ.:Τι θα θέλατε να σκέφτεστε για τον εαυτό σας αντί γι’ αυτό; Ποια γνώμη θα προτιμούσατε να έχετε για εσάς;

Κ.Π.: «Είμαι ψύχραιμος και διατηρώ την αυτοκυριαρχία μου»… Βάζω τον σκύλο στη θέση του», σαν να λέμε «ο κύριος και ο σκύλος». Αυτό θα ήταν πολύ ωραίο! Σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα του εαυτού μου να τρέχω γύρω γύρω, φωνάζοντας και κλαίγοντας, ανήμπορος και αβοήθητος…

Θ.: Ωραία. Κατά πόσο ισχύει η φράση «Είμαι ψύχραιμος και διατηρώ την αυτοκυριαρχία μου» σε μια κλίμακα από το 1 έως το 7, όπου το 1 σημαίνει «δεν ισχύει καθόλου», ενώ το 7 σημαίνει «ισχύει εντελώς»;

Κ.Π.: Όταν φέρνω στο νου μου αυτό που έγινε, μπορώ μόνο να την αξιολογήσω με 1. Δεν υπήρχε ίχνος ψυχραιμίας ή ελέγχου…

Θ.: Τι συναισθήματα έχετε όταν φέρνετε στο νου σας τη σκηνή που περιγράψατε;

Κ.Π.: Φόβο, πανικό… (αγγίζει την κοιλιά του με το χέρι του).

Θ.: Πώς αξιολογείτε τη δυσφορία που νιώθετε σε μια κλίμακα από το 0-10, όπου το 0 σημαίνει «καθόλου δυσφορία», ενώ το 10 αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη δυσφορία που μπορείτε να φανταστείτε;

Κ.Π. (παίρνει βαθιά αναπνοή): Νιώθω μια πίεση στο στομάχι… Γύρω στο 6. Η σκηνή είναι πολύ ζωντανή.

Θ.: Αναφέρατε ότι νιώθετε μια πίεση στο στομάχι;

Κ.Π.: Πίεση, ένα σφίξιμο (πάλι αγγίζει το στομάχι του), και η αναπνοή μου γίνεται πιο κοφτή… σαν να κάθεται ο σκύλος εδώ στο στήθος μου… τι εφιάλτης!

Θ.: Εντάξει, αν συμφωνείτε θα έλεγα να ξεκινήσουμε με την επεξεργασία.

Κ.Π.: Ναι!

Θ.: Ωραία. Παρακαλώ, επικεντρωθείτε πάλι στη σκηνή αυτή, τη χειρότερη σκηνή της ανάμνησης, όπου ο σκύλος ετοιμάζεται να σας χιμήξει, και ταυτόχρονα φέρτε στο νου σας τη φράση «Είμαι δειλός». Νιώστε τον αντίκτυπο αυτής της ανάμνησης στο σώμα σας. Και κάντε μου ένα νεύμα, όταν όλα αυτά είναι πολύ ζωντανά στον νου σας, ώστε να ξεκινήσουμε!

Κ.Π.: Εντάξει!

Θ.: Παρακολουθήστε τώρα την κίνηση του χεριού μου με τα μάτια σας.

Έναρξη της επεξεργασίας με το διεστιακό ερέθισμα

1ο σετ:

Θ. (διακόπτει): Ωραία. Διακόψτε για λίγο. Πάρτε μια βαθιά αναπνοή… Φανταστείτε ότι, εάν είχαμε μια αυλαία, τότε θα την κλείναμε για λίγο. Τι παρατηρήσατε;

Κ.Π.: Είχα πολύ καθαρές εικόνες, σαν να ήμουν μέσα στη σκηνή… έβλεπα ακόμα και τα μικρά πεσμένα κλαδιά στον δρόμο… ένιωθα τον φόβο πολύ έντονα…

Θ.: Πολύ καλά. Επιστρέψτε εκεί και ας συνεχίσουμε.

2ο σετ:

(Ο θεραπευόμενος κλείνει κατά τη διάρκεια του σετ λίγο τα μάτια, μετά κάνει το σήμα του «ΣΤΟΠ». Η θεραπεύτρια διακόπτει αμέσως το διεστιακό ερέθισμα.)

Θ.: Εντάξει. Εισπνεύστε βαθιά… και εκπνεύστε. Σβήστε την εικόνα, επιστρέψτε εδώ με την προσοχή σας. Τι συνέβη τώρα;

Κ.Π.: Φρικτές εικόνες… σαν να έβλεπα τα σαγόνια ενός λύκου μπροστά μου… Τότε ο σκύλος με δάγκωσε από πίσω, τώρα όμως είχα την αίσθηση σαν να επρόκειτο γι’ αυτή τη σκηνή όπου ήμουν μωρό στο καρότσι… αυτό το σαγόνι με τα κοφτερά δόντια μπροστά στο πρόσωπό μου…

Θ.: Εντάξει. Πριν κάνατε το σήμα του «ΣΤΟΠ». Τώρα νιώθετε έτοιμος να συνεχίσουμε;

Κ.Π.: Εντάξει, ναι, αυτό (το σήμα του ΣΤΟΠ) με κάνει να νιώθω ασφαλής.

Θ.: Ωραία, λοιπόν, ας συνεχίσουμε απ’ όπου σταματήσατε.

3ο σετ:

Θ.: Εντάξει, σβήστε τις εικόνες, αναπνεύστε βαθιά. Τι συνέβη τώρα;

(Ο θεραπευόμενος έχει τα μάτια κλειστά και το χέρι επάνω στην κοιλιά του.)

Θ.: Παρακαλώ ανοίξτε τα μάτια σας, επιστρέψτε εδώ με την προσοχή σας. Τι παρατηρήσατε τώρα;

Κ.Π.: Ακόμα η ίδια εικόνα – ένιωσα απόλυτα αβοήθητος. Δεν υπάρχει διέξοδος εκεί! Για λίγο ήρθαν στο νου μου οι πολλές αρρώστιες που πέρασα ως μωρό και μικρό παιδί, και τότε ήμουν πάντα μόνος, αβοήθητος, ανυπεράσπιστος…

Θ.: Εντάξει, ας συνεχίσουμε ακριβώς από εκεί…

4ο σετ:

Θ.: Διακόψτε για λίγο, αναπνεύστε βαθιά. Τι παρατηρήσατε τώρα;

Κ.Π.: Μια εικόνα από ένα σκοτεινό δάσος. Ένιωσα φόβο και θλίψη… μόνος… σαν να με είχαν εγκαταλείψει μόνο στο δάσος.

Θ.: Εντάξει, μείνετε σε αυτό.

5ο σετ:

Θ.: Πολύ καλά, διακόψτε πάλι. Σβήστε τις εικόνες, επιστρέψτε εδώ με την προσοχή σας. Τι συνέβη τώρα;

Κ.Π.: Αρχικά ήταν πάλι σκοτεινά… αλλά ένα μικρό φως φάνηκε πίσω. Δεν ήταν τόσο απειλητικό τώρα. Εκεί πίσω υπήρχε ένα φως… υπάρχει λοιπόν ελπίδα.

Θ.: Ωραία, συνεχίστε με αυτό.

6ο σετ:

Θ.: Σβήστε τις εικόνες για λίγο, πάρτε μια βαθιά αναπνοή. Πού ήσασταν τώρα;

Κ.Π.: Ήμουν ακόμα στο δάσος με αυτό το φως εκεί πίσω. Αλλά τώρα σαν να είδα μια αγέλη από σκύλους με κοφτερά δόντια που μου έκλειναν τον δρόμο. Δεν ήταν όμως τόσο απειλητικά.

Θ.: Μπορούμε να συνεχίσουμε από εκεί;

7ο σετ:

Θ.: Εντάξει, «κλείστε πάλι την αυλαία». Τι συνέβη τώρα;

Κ.Π.: Ένιωσα απολύτως αδύναμος. Θα ήθελα να το βάλω στα πόδια, αλλά τότε θα με ακολουθούσαν… να σταθώ εκεί όμως πάλι δεν μπορούσα, αν και αυτό θα ήταν το πιο ασφαλές, να μείνω απλά εκεί ακίνητος. Δεν υπήρχε διέξοδος, αλλά εκεί πίσω διέκρινα το φως.

Θ.: Μπορούμε να συνεχίσουμε από αυτό το σημείο;

Κ.Π.: Ναι.

8ο σετ:

Θ.: Εντάξει, επιστρέψτε πάλι εδώ. Πού ήσασταν τώρα;

K.Π.: Ήμουν για λίγο στο βουνό, κοίταξα την εικόνα από ψηλά, η αντίδρασή μου μου φάνηκε σχεδόν αστεία. Και σκέφτηκα: αν δεν ντρέπομαι για τον εαυτό μου, δεν τον κατηγορώ πως είναι δειλός, άλλωστε ήμουν ακόμα μικρό παιδί, ίσως μόνο 6-7 χρονών, τότε έχω μια διαφορετική αίσθηση, σαν να γίνομαι πιο δυνατός, καθώς κοιτάζω από ψηλά, από την κορυφή του βουνού, νιώθω να βρίσκομαι σε απόσταση ασφαλείας. Άλλωστε, η κορυφή του βουνού είναι και ο «ασφαλής μου τόπος». Αυτή η ντροπή… δεν μου είναι εύκολο να παραδεχτώ ότι είμαι δειλός!

Θ.: Ποια ήταν η τελευταία εικόνα που είχατε;

K.Π.: Σαν να ήρθε μια νεράιδα, και να έφυγαν τα σκυλιά, να εξαφανίστηκαν, κι εγώ μπόρεσα να συνεχίσω τον δρόμο.

Θ.: Ωραία! Ας συνεχίσουμε ακριβώς από αυτό το σημείο.

Κ.Π.: Να ξαναφέρω στο νου μου την εικόνα από τα σκυλιά;

Θ.: Απλώς συνεχίστε από την τελευταία εικόνα που είχατε.

9ο σετ:

(Ο θεραπευόμενος χαμογελά κατά τη διάρκεια του σετ.)

Θ.: Πού ήσασταν τώρα;

Κ.Π.: Είδα τον εαυτό μου να πηγαίνει προς το φως, με σταθερό βήμα. Χαμογέλασα, γιατί είδα σε μια στιγμή πάλι ένα παλιόσκυλο να έρχεται, και να παριστάνει τον άγριο. Του έβαλα τις φωνές και έφυγε κλαψουρίζοντας, με την ουρά στα σκέλια. Τι ωραίο συναίσθημα!

Θ.: Επικεντρωθείτε σε αυτή την εικόνα και να συνεχίσουμε.

10ο σετ:

Θ.: Επιστρέψτε εδώ. Προέκυψε κάτι καινούργιο;

K.Π.: Έφθασα σε αυτό το ξέφωτο. Είδα τον εαυτό μου να περνάει από αυτό το σκοτάδι στο λιβάδι, στο ξέφωτο… ελεύθερος… γύρω μου τρέχουν πολλοί σκύλοι λυτοί. Αλλά ένιωσα ότι μπορώ να περάσω ανάμεσά τους. Στο βάθος έβλεπα την κορυφή του βουνού – είναι καλό να ξέρω ότι υπάρχει.

Θ.: Πολύ ωραία. Αν φέρετε τώρα για λίγο στο νου σας την αρχική ανάμνηση από την οποία ξεκινήσαμε, κατά πόσο σας επιβαρύνει αυτή τώρα, σε μια κλίμακα από το 0-10, όπου το 0 σημαίνει πως δεν σας φορτίζει καθόλου, ενώ το 10 σημαίνει πως σας προκαλεί τη μέγιστη δυσφορία που μπορείτε να φανταστείτε;

K.Π.: Δύσκολο να φέρω αυτή την εικόνα και πάλι στο νου μου. Θα έλεγα μεταξύ 0 και 1. Ήταν πολύ ωραία η προηγούμενη εικόνα… αλλά αύριο, αν πάω για τρέξιμο, ποιος ξέρει… (σηκώνει τους ώμους).

Θ.: Υπάρχει κάτι σε αυτή την ανάμνηση, όπως τη θυμάστε τώρα, που σας προκαλεί δυσφορία;

K.Π.: Όπως το νιώθω τώρα; Ίσως η σκέψη ότι στην πραγματικότητα αντέδρασα πρόσκαιρα, γιατί ο σκύλος απλά περπατούσε δίπλα στο ζευγάρι, κι εγώ έβαλα τις φωνές, αμέσως μόλις τον είδα. Τώρα σκέφτομαι, ότι γι αυτό μου χίμηξε, επειδή αντέδρασα έτσι.

Θ.: Ωραία. Επικεντρωθείτε για λίγο σε αυτό και ας κάνουμε άλλη μια σειρά οφθαλμικών κινήσεων.

K.Π.: Να αλλάξω τη σκηνή ή να τη δω μόνο όπως ήταν;

Θ.: Επικεντρωθείτε σε αυτή τη στιγμή που περιγράψατε και παρατηρήστε τους συνειρμούς σας, ακριβώς όπως κάναμε και πιο πριν.

11ο σετ:

Θ.: Επιστρέψτε πάλι εδώ. Πάρτε μια βαθιά αναπνοή. Τι παρατηρήσατε τώρα;

K.Π.: Είδα τον εαυτό μου να προσπερνάει. Σκέφτηκα, επίσης, ότι θα ήταν καλύτερα να αποσπάσω την προσοχή μου και να περιεργαστώ κάτι που ίσως θα έβλεπα στην άκρη του μονοπατιού, ώστε να μη νιώσω πανικό.

Θ.: Πώς θα αξιολογούσατε τώρα τη δυσφορία που νιώθετε από το 0-10, σε σχέση με την αρχική ανάμνηση;

K.Π.: Αυτές οι κλίμακες… Τώρα θα έλεγα, είναι πράγματι μηδέν.

Θ.: Αν φέρετε στον νου σας πάλι το συμβάν όπου ήσασταν 6-7 ετών… Ταιριάζει ακόμα η φράση «Είμαι ψύχραιμος και διατηρώ την αυτοκυριαρχία μου»; Μήπως υπάρχει κάποια άλλη φράση που ταιριάζει περισσότερο ή εξακολουθεί αυτή που είπατε στην αρχή να εκφράζει ακριβώς το θέμα;

Κ.Π.: Ταιριάζει ακόμα, γι’ αυτό πρόκειται.

Θ.: Κατά πόσο ισχύει η φράση: «Είμαι ψύχραιμος και διατηρώ την αυτοκυριαρχία μου», σε μια κλίμακα από το 1-7, όπου το 1 σημαίνει «δεν ισχύει καθόλου», ενώ το 7 σημαίνει «ισχύει εντελώς»;

K.Π.: Τώρα, αυθόρμητα, θα έλεγα βέβαια «7», αλλά όπως είπα και πριν θέλω να διαπιστώσω εάν νιώθω το ίδιο και όταν δεν είμαι εδώ… αύριο, αν πάω για τρέξιμο, θέλω να το ελέγξω και στην πράξη για να είμαι σίγουρος… ας πούμε λοιπόν «6».

Θ.: Ναι, είναι καλή ιδέα να το τσεκάρετε και στην πράξη.

K.Π.: Μια και είμαι ειδικός στη στατιστική, θα έλεγα 6 που τείνει προς το 7.

Θ.: Ωραία!

K.Π.: Η φράση με κάνει να νιώθω δυνατός. Και βλέπω τον εαυτό μου να φωνάζει στο παλιόσκυλο και αυτό να απομακρύνεται με την ουρά στα σκέλια. Τώρα που το σκέφτομαι, μου έρχεται στο νου και μια άλλη φράση: «Είμαι δυνατός, αν δεν ντρέπομαι για τα συναισθήματά μου, αν τα επιτρέπω στον εαυτό μου».

Θ.: «Είμαι δυνατός, αν επιτρέπω στον εαυτό μου τα συναισθήματά μου»;

K.Π.: Ακριβώς.

Θ.: Κατά πόσο νιώθετε να ισχύει αυτή η φράση τώρα, από το 1-7;

K.Π.: Νιώθω αυτή τη φράση ως αληθινή: «Είμαι δυνατός»!

Θ.: Τώρα θα ήθελα να σας παρακαλέσω να επικεντρωθείτε στο αρχικό συμβάν και ταυτόχρονα να φέρετε στο νου σας τη φράση «Είμαι δυνατός», ενώ παράλληλα παρακολουθείτε με τα μάτια την κίνηση του χεριού μου.

12ο σετ:

Θ.: Εντάξει. Πώς νιώθετε τώρα με αυτή τη φράση;

K.Π.: Είναι απόλυτα αληθινή. Σκέφθηκα επίσης: «Μπορώ εγώ να προστατέψω αυτό το παιδί».

Θ.: Πολύ ωραία! Μείνετε λίγο σε αυτό το τελευταίο…

13ο σετ:

Θ.: Προέκυψε κάτι καινούργιο;

K.Π.: Είδα τον εαυτό μου, όπως είμαι τώρα, μαζί με το εξάχρονο παιδί, να πηγαίνουμε παρέα περίπατο στο δάσος. Ήταν ένα πολύ ωραίο συναίσθημα!

Θ.: Πολύ ωραία! Τώρα θα σας παρακαλέσω να φέρετε για μια τελευταία φορά στον νου σας το συμβάν, ταυτόχρονα τη φράση «Είμαι δυνατός, αν επιτρέπω στον εαυτό μου τα συναισθήματά μου» και παράλληλα να παρατηρήσετε το σώμα σας. Φανταστείτε ότι κάνετε νοερά τον γύρο του σώματός σας και νιώστε πως το αισθάνεστε τώρα. Αν σας βοηθάει, μπορείτε να κλείσετε τα μάτια σας… ( ο θεραπευόμενος κλείνει τα μάτια για λίγο).

Θ.: Πώς νιώθετε στο σώμα σας ;

K.Π.: Αυτή η πίεση και το σφίξιμο που ένιωθα στην αρχή έχουν υποχωρήσει. Τώρα νιώθω ζεστασιά, σαν ένα δυνατό κύμα ενέργειας να με διαπερνάει… Τώρα θα ήθελα εγώ να τρέξω πίσω από ένα σκύλο, όχι βέβαια να τον δαγκώσω! (Ο κύριος Π. και η θεραπεύτρια γελούν.)

Θ.: Εστιάστε την προσοχή σας πάλι σε αυτή την αίσθηση ζεστασιάς, το κύμα ενέργειας στο σώμα σας και παρακολουθήστε ταυτόχρονα την κίνηση του χεριού μου.

14ο σετ:

Θ.: Εντάξει, εισπνεύστε… και εκπνεύστε. Πώς νιώθετε τώρα;

K.Π.: Η αίσθηση αυτή έγινε πιο έντονη. Είναι ωραία αίσθηση!

Θ.: Πολύ καλά!

K.Π.: Αλλά θέλω να διαπιστώσω πώς θα νιώθω στην πράξη από δω και μπρος!

Θ.: Ναι, αυτό είναι σημαντικό. Τώρα που ο χρόνος μας έφτασε στο τέλος του, θέλω να σας επισημάνω ότι η επεξεργασία μέσα σας συνεχίζεται και μετά το τέλος της συνεδρίας. Ίσως έχετε κάποιες σκέψεις, εικόνες ή συναισθήματα, ίσως θυμηθείτε κάτι ακόμα, ίσως να δείτε κάποιο όνειρο… ίσως όμως και να μη συμβεί τίποτε απ’ όλα αυτά. Εάν προκύψει κάτι νέο, θα ήθελα να το σημειώσετε, ώστε να μου το αναφέρετε την επόμενη φορά, γιατί αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει την αφετηρία, το θέμα για μια νέα συνεδρία EMDR.

K.Π.: Εάν μου έρθουν στον νου κάποιες δυσάρεστες αναμνήσεις, να «καταφύγω» στον «ασφαλή μου τόπο»;

Θ.: Και βέβαια, πάντοτε μπορείτε να καταφεύγετε σε αυτόν, άλλωστε σας βοήθησε και κατά τη διάρκεια της σημερινής συνεδρίας. Εάν κρίνετε πως είναι ανάγκη, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου.

K.Π.: Εντάξει!

Θ.: Η επόμενη συνεδρία μας είναι την ερχόμενη εβδομάδα. Τότε θα σας ζητήσω να αξιολογήσετε εκ νέου πώς νιώθετε σε σχέση με το θέμα στο οποίο δουλέψατε σήμερα. Μου είπατε, εξάλλου, ότι υπάρχουν και άλλες, μεταγενέστερες δυσάρεστες αναμνήσεις με σκύλους, υπάρχουν και σχετικά πρόσφατες κακές εμπειρίες με σκύλους. Θα διαπιστώσουμε κατά πόσον είναι σκόπιμο να επεξεργαστούμε με τη βοήθεια του ΕΜDR και αυτές τις αναμνήσεις, καθώς και όλες τις καταστάσεις που πιθανόν πυροδοτούν αρνητικά συναισθήματα: όπως, για παράδειγμα, γαβγίσματα σκύλων, η θέα ενός λυτού σκύλου που σας πλησιάζει. Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι ξεπεράσατε εντελώς τον φόβο σας!

K.Π.: Σας ευχαριστώ. Αν την επόμενη φορά έρθω εδώ συνοδεία σκύλου… (και οι δύο γελούν).

Επανεκτίμηση (EMDR-8ο βήμα)

Στην επόμενη συνεδρία, μια εβδομάδα μετά, ο βαθμός δυσφορίας (ΒΔ) είχε παραμείνει σταθερός στο μηδέν. Ο κύριος Π. θυμήθηκε ότι η –κατά 8 χρόνια μεγαλύτερη– αδελφή του είχε αποκτήσει ένα σκύλο, όταν εκείνος ήταν 13 ετών κι εκείνη ζούσε με τον άντρα της στο δικό τους σπίτι. Με αυτό τον μικρό, παιχνιδιάρη σκύλο ο μικρός Π. είχε καλή σχέση, και κατά κάποιον τρόπο αυτό αποτέλεσε μια «επανορθωτική εμπειρία». Στην ίδια συνεδρία όμως ανέφερε πως είδε έναν εφιάλτη, πως ένας άνδρας τον ακολουθούσε και πως ο ίδιος σαν να μην μπορούσε να περπατήσει ή να τρέξει, ώστε να ξεφύγει. Επρόκειτο για έναν επαναλαμβανόμενο εφιάλτη, τον οποίο είχε αρκετές φορές στη ζωή του μέχρι τότε.

Με αφετηρία αυτό τον εφιάλτη κάναμε μια συνεδρία EMDR. Αποδείχθηκε ότι η φοβία του για τα σκυλιά σε συμβολικό επίπεδο εξέφραζε τον φόβο του για καταστάσεις που ξέφευγαν από τον έλεγχό του, όπου ένιωθε ανήμπορος και ανυπεράσπιστος. Τέτοια βιώματα είχε αρκετά κατά την πρώιμη παιδική του ηλικία. Ο κύριος Π. θυμήθηκε κατά τη συνεδρία αρχικά μια χειρουργική επέμβαση στην οποία είχε υποβληθεί σε ηλικία 3-4 ετών, και είχε την εικόνα πως κάποιος (μάλλον ένας γιατρός) έσκυβε επάνω του φορώντας μια μάσκα «σαν σουρωτήρι», ενώ εκείνος νιώθει εντελώς ανήμπορος. Σε μια επόμενη συνεδρία είχε αποσπασματικές εικόνες και σωματικές αισθήσεις, οι οποίες πιθανόν συνδέονταν με τις δύο παραμονές του σε νοσοκομείο όταν ήταν μωρό. Η πρώτη παραμονή σε νοσοκομείο έγινε εξαιτίας μιας σοβαρής πάθησης που είχε ως νεογέννητο (η οποία διεγνώσθη σε ηλικία 30 ημερών), της στένωσης του πυλωρού, και η δεύτερη παραμονή, σε ηλικία λίγων μηνών, οφειλόταν σε σοβαρή μορφή οστρακιάς. Συναισθήματα απόλυτης αδυναμίας, εγκατάλειψης, άγχος θανάτου και θλίψη τον κυρίευσαν κατά τη διάρκεια αυτής της επεξεργασίας με το EMDR. Τέλος, ο κύριος Π. κατάλαβε ότι όπως τα αδέσποτα σκυλιά στη γειτονιά του πυροδότησαν την παλιά κυνοφοβία του, η μετακόμισή του σε μια ξένη χώρα, την Ελλάδα, και η απώλεια του οικείου περιβάλλοντός του πυροδότησαν τις αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία, ιδιαίτερα αυτές που συνδέονταν με την παραμονή του σε νοσοκομεία, και τα τραυματικά βιώματα στέρησης και ξαφνικής αποκοπής του από το γονεϊκό του περιβάλλον.

Το αρχικό πρόβλημα, η κυνοφοβία, υποχώρησε εντελώς. Ο κύριος Π. μπόρεσε και πάλι να αρχίσει συστηματικά το τρέξιμο, γεγονός που του έδωσε μεγαλύτερη ευεξία και αυτοπεποίθηση.

Οι συνεδρίες EMDR έφεραν τον κύριο Π. σ’ επαφή με πολύ βαθιά, από καιρό «θαμμένα» συναισθήματα και βιώματα και άλλαξαν την εικόνα που είχε για τον εαυτό του και τον τρόπο που έβλεπε τη ζωή του. Η αλλαγή μέσα του έγινε σ’ ένα πολύ βαθύτερο επίπεδο απ’ ό,τι είχε διαφανεί αρχικά, στους πρώτους 6 μήνες της ψυχοθεραπείας. Δεν επρόκειτο πια για απλή προσαρμογή στις νέες συνθήκες της ζωής του, για ενίσχυση δεξιοτήτων και υποχώρηση συμπτωμάτων, αλλά για μια βαθύτερη κατανόηση και αποδοχή του εαυτού του –και κατ’ επέκταση των άλλων– μέσα από την επανανάγνωση της προσωπικής του ιστορίας.

Facebook
Twitter
LinkedIn
Pinterest

Σχετικά Άρθρα:

Βεντουράτου, Δ. EMDR : Μια νέα μέθοδος για την επεξεργασία τραυματικών εμπειριών. (Τετράδια Ψυχιατρικής – No. 92 ,4/2005)

 ΕΜDR: Μια νέα μέθοδος για την επεξεργασία τραυματικών εμπειριών Δόμνα Βεντουράτου, Κλινική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Εισαγωγή Το ΕΜDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing – Οφθαλμοκινητική απευαισθητοποίηση

Διαβάστε Περισσότερα »

Βεντουράτου, Δ.( 2014) : Η χρήση των νοερών εικόνων και καθοδηγούμενων οραματισμών στη μέθοδο EMDR. Νέες τασεις στη Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία. Εκδόσεις Γρηγόρη.

της Δόμνας Βεντουράτου[1] Τι είναι το ΕΜDR[2]; Το EMDR  (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, Απευαισθητοποίηση και επαναπροσαρμογή μέσω οφθαλμικών κινήσεων) είναι μια πρωτοποριακή ψυχοθεραπευτική μέθοδος

Διαβάστε Περισσότερα »